به نقل از «عصر ایران»

زمینه‏‌های برآمدن رضا خان / احمد زیدآبادی

تاریخ انتشار: ۳ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۰۶۳۷۳

احمد زیدآبادی نوشت: در هم میهن نوشت: زنده‌یاد دکتر جواد شیخ‌الاسلامی، استاد فقید علوم سیاسی در دانشگاه تهران، در اوایل دولت نخست مرحوم هاشمی‌رفسنجانی به خود جرأت داد تا در مقاله‌اش در مجلۀ اطلاعات سیاسی – اقتصادی «کودتای سوم اسفند سال ۱۲۹۹ را سیاه نداند.» این اظهارنظر کوتاه، برای دکتر شیخ بدون دردسر نشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

  در آن هنگام مرحوم هاشمی که داعیۀ سازندگی خرابی‌های جنگ از طریق عادی‌سازی روابط خارجی و شرایط داخلی داشت، در برخی محافل دارای گرایش مذهبی چپ، به تمایل به نزدیکی به عناصر «رژیم گذشته» متهم بود.   برخی از این محافل، جملۀ دکتر شیخ را شاهد مثالی برای اتهام خود دانستند و چنین گمانه‌زنی کردند که، چون سیدمحمود دعایی، مدیرمسئول روزنامۀ اطلاعات از حامیان پروپا قرص هاشمی‌رفسنجانی است، پس امکان ندارد بدون نظر موافق هاشمی اجازۀ انتشار مقاله‌ای را در ماهنامۀ تحت مدیریت خود داده باشد که در آن کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ سیاه قلمداد نشده است! واقعیت این است که روح هاشمی هم از این مقاله خبر نداشت و دکتر شیخ بنا به تحلیل خود این مقاله را نوشته و زنده‌یاد مهدی بشارت سردبیر مجلۀ اطلاعات سیاسی – اقتصادی نیز بنا به صلاحدید خودش مقاله را منتشر کرده بود! به‌دنبال نشر این مقاله، گویا دکتر شیخ گرفتار احضار و مراقبت امنیتی شد و مؤسسۀ اطلاعات هم تحت فشار قرار گرفت تا آنجا که به اجبار نشر مقالات علمی دکتر شیخ را محدود کرد.   در فضای ناشفاف سیاسی، معمولاً بازار گمانه‌زنی‌های پا در هوا به شدت داغ می‌شود و ضمن خیال‌پردازی دربارۀ یک اتفاق کوچک و حاشیه‌ای، افراد بی‌گناه و بی‌پناه را به رنج و چه‌بسا مصیبت گرفتار می‌کند. آنچه برای زنده‌یاد سعیدی‌سیرجانی هم اتفاق افتاد از جنس همین گمانه‌زنی‌های بی‌مایه و پایه دربارۀ چند یادداشت آن مرحوم در روزنامۀ اطلاعات بود که سرانجام منجر به بازداشت و از دست رفتن جانش شد.   منظور از این مقدمه، تأکید بر مواجهۀ غیرتحقیقی با رویداد‌های سیاسی در تاریخ معاصر است. ظاهراً هر فرد یا گروهی که شیفتۀ یک چهرۀ مشهور یا یک رویداد خاص است، چنان آن را مطلق می‌کند و در آن ذوب می‌شود که جای هیچگونه، چون و چرایی را برای تحقیق و تتبعی تازه در آن باز نمی‌گذارد. نفرت از یک چهره و یا رویداد هم دقیقاً همین حکم را منتهی در جهت عکس دارد. اینکه پس از گذشت ۱۰۳ سال، کودتای سیّم حوت ۱۲۹۹ را سیاه بنامیم یا ننامیم، تأثیری در زندگی و حیات امروز ما ندارد، اما کنکاش در چرایی وقوع آن حادثه می‌تواند درس‌آموز باشد.   در واقع آنچه سبب کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ شد نتیجۀ ضعف مفرط دستگاه دولت پس از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان در سال ۱۲۸۸ از یک طرف و مقتضیات نظام بین‌الملل به‌خصوص منافع امپراطوری بریتانیا در نظمِ در حالِ ظهور پس از جنگ جهانی اول و به قدرت رسیدن بلشویک‌ها در روسیه بود.   مشروطه‌خواهان پس از فتح تهران و خلع محمدعلی‌شاه قاجار، متأسفانه نه توانستند بر روی برنامۀ مشترکی با هم به توافق برسند و نه در تشکیل دولتی کارآمد و باثبات و توسعه‌گرا موفقیتی به دست آوردند.   از ۹ مهر ۱۲۸۸ تا ۴ اسفند ۱۲۹۹ یعنی به مدت ۱۱ سال، ۱۹ نخست‌وزیر مأمور تشکیل کابینه شدند و هیچ‌کدام هم توفیقی به دست نیاوردند. در واقع حال کابینه‌های مستعجل چنان زار بود که بیشتر آن‌ها توان حفظ خود برای مدت یک سال را هم نداشتند چه رسد به اینکه بخواهند در جهت آسایش و رفاه عموم و جلب رضایت مردم گام بردارند و یا نظم و امنیت را در سراسر کشور تأمین کنند.   از بد حادثه، خطر رشد میلیتاریسم در آلمان، دو همسایۀ استعمارگر شمالی و جنوبی یعنی روسیه و بریتانیا را به فکر رفع اختلافات خود در مناطق مختلف جهان انداخت؛ به‌طوری‌که این دو قدرت مهاجم در سال ۱۹۰۷ طی توافقی محرمانه ایران را به دو حوزۀ نفوذِ خود و یک حوزۀ بی‌طرف تقسیم کردند و در سال‌های اولیۀ جنگ نیز طی توافق مخفیانۀ سال ۱۹۱۵ همان حوزۀ بی‌طرف را هم برای خود در نظر گرفتند تا پس از جنگ، اثری از استقلال و موجودیت ایران باقی نماند!   در تحولی شگرف، اما در میانۀ جنگ، بلشویک‌ها رژیم تزار‌ها را برانداختند و درصدد استقرار نظامی اشتراکی و متضاد با منافع قدرت‌های اروپایی پس از انقلاب اکتبر برآمدند. این رویداد سبب بطلان قرارداد تقسیم ایران شد، اما با این حال در سایۀ اثرات جنگ و ضعف مفرط دولت مرکزی، اوضاع ایران چنان آشفته و مصیبت‌بار شد که حکام محلی، هر کدام به انگیزه‌ای، از هر سو سر به نافرمانی و شورش برداشتند و آیندۀ کشور را با مخاطره روبه‌رو کردند.   در آن فضای نومیدکننده و هرج‌ومرج‌آمیز و مصیبت‌بار، چشم عموم روشنفکران و رجال ملی و مردم عادی به ظهور فرد مقتدری بود که نقطۀ پایانی بر آن آشفته‌بازار بگذارد و کشور را از بی‌نظمی و بی‌ثباتی و فلاکت نجات دهد. راز استقبال اولیۀ عموم روشنفکران از ظهور سردار سپه در عرصۀ سیاست ایران که نتیجۀ کودتای سیم حوت بود، در همین نکته خلاصه می‌شود.   کودتا، اما درونزا و خودجوش نبود. از طنز حادثه، به قدرت رسیدن بلشویک‌ها در روسیه، چنان منافع امپراطوری بریتانیا را تحت تأثیر قرار داد که به ناگزیر سران لندن خواهان استقرار دولتی قدرتمند در ایران شدند.   آن‌ها در واقع برای حفظ منافع خود، سیدضیاء و رضاخان و هنگ قزاق را به تصرف تهران و تشکیل دولتی مقتدر برای ایجاد توازن در برابر فشار بلشویک‌ها ترغیب کردند. با این همه، مردم عادی و رجال ملی از این حرکت ناراضی نبودند، زیرا پشت ماجرا هر چه بود، آن‌ها اصل تشکیل دولتی مقتدر و توانا به ایجاد نظم و ثبات را به سود کشور می‌دانستند.   ناتوانی دولت‌ها در حل و فصل انواع و اقسام مشکلات جامعه و نومید شدن مردم از بهبود شرایط معمولاً زمینه را برای ظهور افراد مقتدر و استقبال عموم از آنان هموار می‌کند. این مهمترین درسی است که می‌توان از کودتای سیم حوت ۱۲۹۹ گرفت. کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: زیدآبادی : پس مقصر همه‌چیز شاه گوربه‌گور شده است؟

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: رضا خان زیدآبادی بلشویک ها دکتر شیخ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۰۶۳۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حضور استان فارس در نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز فارس، ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران با هدف نمایش توانمندی‌های صادراتی کشورمان صبح امروز با سخنرانی رییس جمهور و وزیر صمت در سالن اجلاس سران آغاز به کار کرد.
در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ که با حضور استان فارس و ۳۰ استان دیگر کشور برگزار شده است توانمندی‌های صادراتی هر استان به مدت ۵ روز به نمایش درمی آید و قرار است ۲۰ محصول جدید تولید شده در فارس طی روز‌های آتی در این نمایشگاه رونمایی شود.
هدف از برگزاری این نمایشگاه فراهم کردن زمینه‌های لازم برای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی در زمینه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، شیلات، فرش و صنایع دستی، گردشگری، دارو، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، محصولات آرایشی، بهداشتی، صنعت ساختمان، خدمان فنی مهندسی و پتروشیمی اعلام شده است.
استان فارس نیز با تاکید بر معرفی زنجیره‌های ارزش در زمینه‌های فولاد و گیاهان دارویی مشارکت جدی در این رویداد مهم اقتصادی دارد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس گفت: ششمین نمایشگاه دستاورد‌ها و توانمندی‌های صادراتی با شعار توجه به زنجیره‌های ارزش آغاز به کار کرده و استان فارس با ظرفیت‌های کم نظیر خود در این رویداد ملی حاضر شده و شعار توسعه زنجیره ارزش درفناوری‌های نوین را در دستور کار خود قرار داده است.
حسن شیخ نیا با اشاره به اینکه استان فارس با ۱۲۲ هزار کیلومتر مربع وسعت و ۳۷ شهرستان به عنوان چهارمین استان پهناور کشور شناخته می‌شود؛ گفت: این استان در زمینه تولیدات باغی رتبه نخست و در زمینه تولیدات زراعی رتبه دوم کشور را در اختیار دارد.
وی افزود: فارس در تولید محصولات پروتئینی نیز رتبه سوم کشور را در اختیار دارد و در حوزه معدن نیز این استان جایگاه اول به لحاظ سنگ‌های تزیینی، سیمان و خاک نسوز کشور را به خود اختصاص داده است؛ این در حالی است که در حوزه صنعت و صنایع مادر و اساسی نیز از جمله استان‌هایی هستیم که در زمینه سازه‌های فولادی در رده‌های برتر کشور قرار داریم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس به ظرفیت‌های بخش گردشگری و میراث فرهنگی استان نیز اشاره و خاطرنشان کرد: در این زمینه توریسم سلامت، گردشگری تاریخی، طبیعی، مذهبی و... می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
شیخ نیا مجموعه این ظرفیت‌ها را زمینه ساز کسب عنوان «بهشت سرمایه گذاری برای استان فارس» عنوان کرد و گفت: شعار امسال «بهشت سرمایه گذاری با رویکرد زنجیره ارزش» می‌باشد و از همین جا از همه سرمایه گذاران داخلی و خارجی دعوت می‌کنیم تا ضمن بازدید از ظرفیت‌های استان فارس، در این بهشت، سرمایه گذاری کنند.
وی جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی را در توسعه بیش از پیش استان موثردانست و گفت: این کار در تقوبت تولید تجاری نیز موثر خواهد بود.
به گفته وی، تولیدات استان فارس در کشور‌های حوزه خلیج فارس و تعدادی از کشور‌های اروپایی بازار مصرف مناسبی دارد.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس وضعیت بسیار خوب استان فارس در حوزه تولید گیاهان دارویی و لبنیات را نیز مورد اشاره قرار داد و گفت: تامین زیرساخت‌های صنعتی، معدنی، تجاری و مباحث گمرکی از عمده نیاز‌هایی است که فعالان اقتصادی باید در این زمینه‌ها مورد حمایت قرار گیرند.
شیخ نیا از آمادگی استان فارس برای جذب مشارکت‌ها و توسعه بیش از پیش زیرساخت‌ها برمبنای شعار سال خبر داد و گفت: در سال ۱۴۰۲ در بحث صادرات وضعیت بسیار خوبی داشتیم، در زمینه سرمایه گذاری خارجی نیز تمام بستر‌های لازم و زیرساخت‌ها فراهم شده؛ کمااینکه مرکز خدمات سرمایه گذاری برای نخستین بار در کشور در استان فارس راه اندازی شد تا بتواند نیاز‌های فعالان اقتصادی در خارج از کشور را پاسخگو باشد.
وی با تاکید براینکه آمادگی لازم برای تامین نیاز‌های سرمایه گذاران داخلی و خارجی در بخش‌های اقتصادی، صنعتی، معدنی، کشاورزی و گردشگری وجود دارد؛ تصریح کرد: در نمایشگاه اکسپو امسال از ۲۰ محصول جدید در حوزه فرایند‌ها و تولیدات رونمایی می‌شود که بخشی از این محصولات نیاز فعالان اقتصادی در داخل کشور را پوشش می‌دهد و بخشی نیز در حوزه سرمایه گذاری خارجی کاربرد دارد.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری فارس مجموعه اقدامات انجام شده را در راستای کمک به فعالان اقتصادی در زمینه اصلاح فرایند‌ها و معرفی ظرفیت‌ها عنوان کرد.
ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران از روز امروز شنبه هشتم اردیبهشت لغایت چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت به میزبانی نمایشگاه بین المللی تهران برگزار می‌شود.